Rad za moj grad

Ekonomska strategija i preduzetništvo predstavljaju ključne stubove održivog razvoja Nikšića i šire regije. U vremenu globalnih izazova i brzih promjena, potreba za sveobuhvatnim i promišljenim ekonomskim planiranjem nikada nije bila veća. Ovaj segment programa "Rad za moj Grad" ima za cilj da postavi temelje za ekonomsku revitalizaciju i dugoročni razvoj, sa posebnim fokusom na inovacije, održivost i socijalnu pravdu.

Razvojna banka( na državnom ili opštinskom nivou), kao osnovni stub ekonomske strategije, ima za cilj da pruži finansijsku podršku i stimulaciju za lokalne inicijative, male i srednje preduzetnike, kao i za velike infrastrukturne projekte koji su od strateškog značaja za opštinu i državu. Osim toga, planiraju se i konkretne mjere za stimulaciju malih i srednjih preduzeća, razvoj turizma, kao i transparentnost u dodjeli koncesija za eksploataciju prirodnih resursa.

Ovaj segment programa ne samo da će se baviti aktuelnim ekonomskim izazovima, već će postaviti i smernice za buduće generacije, kako bi Nikšić bio prepoznat kao grad sa visokim standardima života, održivim ekonomskim rastom i socijalnom kohezijom.

U narednim tačkama ovog poglavlja, razmotrićemo svaki od ovih elemenata detaljnije, sa ciljem da pružimo jasnu i izvodljivu strategiju za ekonomski razvoj Nikšića.

9.1. Uvod: Povezivanje ekonomskih poluga razvoja

Problem

Nikšić se decenijama suočava sa potpunim izostankom koherentne, dugoročne i održive ekonomske strategije. Svaka mjera ili inicijativa do sada bila je izolovana, bez ikakvog strateškog povezivanja sa drugim procesima, što je dovelo do rasipanja resursa, neefikasnog ulaganja i potpunog odsustva sistemske podrške razvoju preduzetništva.

Ekonomski razvoj se pokušavao postići birokratskim mjerama, kreditnim linijama bez strukture, a bez stvaranja okruženja koje stimuliše ljude da pokrenu svoj posao, ostanu u gradu i investiraju. Kreditna prezaduženost građana, naročito zbog stambenih kredita s enormnim ratama, ostavila je većinu bez ikakve finansijske slobode da razmišljaju o pokretanju biznisa. Istovremeno, sistem nije razlikovao poželjno od nepoželjnog ponašanja – subvencije su često bile netransparentne, a loši ekološki i privredni modeli nisu kažnjavani.

Rješenje

Naša ekonomska strategija temelji se na povezivanju svih djelova programa u funkcionalnu cjelinu. Svaka mjera ima smisla zato što je uvezana sa drugom. Stvaramo ekonomski model u kojem stanogradnja, porezi, subvencije, koncesije, tržište rada, ekologija, zdravlje i biznis – funkcionišu kao jedan mehanizam.

Stanogradnja – oslobađanje finansijskog potencijala građana

Stvaranjem sistema izgradnje stanova po cijeni od 500 eura po kvadratu, rješavamo jedan od najvećih problema građana – enormnu kreditnu zaduženost za stambeno pitanje. Time ne samo da obezbjeđujemo ljudima krov nad glavom, već oslobađamo njihov finansijski kapacitet da se dodatno zadužuju za pokretanje malih biznisa, poljoprivrednih gazdinstava, zanatskih radnji, prodavnica, servisa ili digitalnih djelatnosti.

Komercijalne banke, koje u potrazi za profitom danas nude skupe stambene kredite, biće prinuđene da se reorganizuju i počnu da nude povoljnije kredite za biznis, jer će stambeno kreditiranje biti svedeno na minimum zahvaljujući našem modelu. Tako se pokreće novi zamajac razvoja, u kojem su i građani i banke zainteresovani za ulaganje u proizvodnju i preduzetništvo.

Ekološke i zdravstvene takse – oporezivanje lošeg, subvencionisanje dobrog

Uvešćemo sistem ekoloških, zdravstvenih i socijalnih taksi koje ne služe samo za punjenje budžeta, već za destimulisanje lošeg ponašanja – zagađenja, neodgovorne eksploatacije resursa, zanemarivanja javnog zdravlja i urbanog nereda. Taj novac se neće trošiti besciljno, već će biti direktno usmjeren u:

• Subvencionisanje domaće proizvodnje hrane
• Podršku malim proizvođačima i zanatlijama
• Olakšice za preduzetnike u oblasti reciklaže, organske proizvodnje, i obnovljivih izvora
• Podršku za otvaranje vrtića, dnevnih centara, sportskih sadržaja

Naš model ne podrazumijeva opterećenje, već pravednu preraspodjelu – uzima se od onih koji uništavaju vrijednost, a daje onima koji je stvaraju.

Koncesije – kraj besplatne eksploatacije Nikšića

Naš zahtjev da 20% profita koji se ostvaruje na teritoriji Nikšića kroz rad EPCG i drugih firmi ostane lokalnoj zajednici nije politička poruka, već osnovna ekonomska logika. Ne može se više Nikšić razvlašćivati, dok mu se resursi bespovratno odnose. Ova sredstva će biti iskorišćena za:

• Osnivanje lokalnih opštinskih preduzeća, javnoprivatnih partnerstava i fondova za preduzetništvo
• Razvoj industrijskih zona i infrastrukturnih kapaciteta
• Pokretanje specijalizovanih programa za žene, mlade i povratnike

Zaključak

Ekonomija Nikšića ne može da se oporavi ako ne počne da funkcioniše kao povezan i logičan sistem. Zato povezujemo sve tačke: od stambene politike, preko ekološke i fiskalne reforme, do podrške preduzetnicima i otvaranja tržišta. Ovo nije skup mjera – ovo je jedinstvena vizija lokalne ekonomske renesanse, koja daje šansu svakom građaninu da kroz rad i inicijativu promijeni svoj život – i život svog grada.

9.2. Lokalna proizvodnja za lokalne potrebe – beton, asfalt, šljunak i radna mjesta

Problem

Infrastrukturni radovi u Nikšiću, bilo da se radi o putnim pravcima, kanalizaciji, trotoarima ili javnim objektima, već godinama se sprovode kroz javne nabavke koje su često bile predmet sumnji u korupciju i namještanje. Tenderi su pisani tako da odgovaraju unaprijed poznatim izvođačima, a cijene materijala i radova bile su višestruko više od realnih tržišnih, što je opterećivalo opštinski budžet i onemogućavalo šire infrastrukturno ulaganje.

Nikšić, kao grad sa ogromnim prirodnim resursima (kamen, šljunak, voda), nije koristio sopstvene kapacitete da proizvodi ono što mu je najpotrebnije – beton, behaton kocke, ivičnjake, kanalizacione cijevi i asfalt, i to po realnim i niskim cijenama.

Istovremeno, građani i mala preduzeća koja žele da grade objekte ili uređuju parcele, suočavaju se sa visokim cijenama materijala koje formira mali broj ponuđača – često međusobno dogovorenih.

Rješenje

Naš plan predviđa formiranje niza opštinskih preduzeća i proizvodnih pogona koji će obezbijediti lokalnu proizvodnju za lokalne potrebe, ali i plasman na tržište drugih opština. Time se stvara nova ekonomska vrijednost, zapošljavaju radnici iz realnog sektora, a budžetska sredstva se koriste efikasno i transparentno.

Ključne komponente ovog rješenja su:

• Otvaranje opštinskog kamenoloma, čije će postrojenje za drobljenje i pripremu šljunka direktno oboriti cijene osnovnog građevinskog materijala, kako za opštinske radove, tako i za građane.
• Uvoz cementa iz pouzdanih izvora po povoljnim cijenama, čime se eliminiše monopolistički uticaj domaćih distributera.
• Izgradnja pogona za proizvodnju gotovog betona, koji će snabdijevati opštinu i građane po realnoj cijeni, a višak proizvodnje plasirati u region.
• Proizvodnja betonskih elemenata: behaton kocke, ivičnjaka, kanalizacionih i vodovodnih cijevi, čime se osigurava cjelovit ciklus gradnje.
• Formiranje opštinske asfaltne baze u drugoj fazi razvoja, čime bi se omogućilo i asfaltiranje lokalnih puteva bez posrednika i inflatornih troškova.

Očekivani rezultati

• Značajno smanjenje cijene infrastrukturnih radova za grad, građane i preduzeća.
• Zapošljavanje više stotina radnika u realnom sektoru – operateri, tehničari, logistika, inženjeri, vozači i radnici u proizvodnji.
• Smanjenje zavisnosti od privatnih ponuđača, koji su do sada dominirali u javnim nabavkama.
• Transparentnije i zdravije tržište, gdje se realna vrijednost vraća građanima, a ne posrednicima i privilegovanim izvođačima.
• Omogućavanje izgradnje i adaptacije uz niže troškove, što direktno podstiče građevinsku aktivnost, legalizaciju i estetsko uređenje grada.

Zaključak

Vlastiti proizvodni kapaciteti znače oslobađanje od monopola, kraj dogovorne korupcije i početak lokalne industrijske revitalizacije. Umjesto da trošimo milione godišnje na „izabrane izvođače“, novac ćemo pretvarati u betonske elemente, asfalt, šljunak i puteve – uz zapošljavanje Nikšićana i pad cijena za sve. Ovo je temeljni korak u stvaranju održivog, samoodrživog i odgovornog lokalnog ekonomskog sistema.

9.3 Novi model: Javna preduzeća bez partijskog upravljanja – vlasništvo i odgovornost kroz partnerstvo

Problem: Kako su uništena bivša državna i opštinska preduzeća

Nikšić je nekada imao snažan privredni sistem zasnovan na velikim državnim i opštinskim preduzećima. Međutim, ta preduzeća su u tranziciji devedesetih i kasnije postala poligon za partijsko zapošljavanje, nemar, neefikasnost i sistematsku pljačku.

Direktori su imenovani po političkoj liniji, a radnici su sve češće bili partijski aktivisti kojima je tolerisano da ne dolaze na posao, a da redovno primaju platu. Preduzeća su trošila više nego što su proizvodila, a gubici su se pravdali kao "normalni". Istovremeno, imovina tih preduzeća – poslovni prostori, magacini, hale i zemljište – postajala je meta unutarpartijske privatizacije.

Često su upravo bivši rukovodioci ili s njima povezana lica postajali "kupci" tog zemljišta ili objekata, kupujući ih ispod cijene, pa ih kasnije preprodavali po višestruko većim iznosima. Tako je javna imovina postala privatno bogatstvo pojedinaca, a preduzeća su sistematski uništena – prvo iznutra, a zatim i kroz privatizaciju.

Naš odgovor: Novi model – Javno-privatna preduzeća sa lokalnim partnerima

Da se ovaj ciklus pljačke i partijskog zapošljavanja nikada više ne ponovi, naš model predviđa osnivanje opštinskih preduzeća kao akcionarskih društava ili društava s ograničenom odgovornošću, u kojima će opština imati većinski paket akcija i kontrolu nad strateškim pravcima, ali neće imati isključivu kontrolu nad upravljanjem i zapošljavanjem.

Partneri u ovim preduzećima biće lokalni preduzetnici – vlasnici šljunkara, trgovina, servisa, malih fabrika i zanatskih radnji, koji imaju znanje, kapital i tržišnu odgovornost. Oni će:

• Ulagati sopstveni novac, što znači da im je stalo do rezultata.
• Imati pravo da predlažu i odobravaju rukovodioce, koje neće birati po političkom, već po stručnom kriterijumu.
• Biti zainteresovani da zapošljavaju ljude koji će raditi i doprinositi, jer će neodgovornost ugrožavati njihov kapital i očekivani profit.

U takvom modelu:

• Opština dobija profit srazmjerno svom udjelu.
• Privatni partneri dobijaju ulogu u vođenju i raspodjeli profita.
• Građani dobijaju efikasnu uslugu i niže cijene.
• Tržište se stabilizuje jer se ruši monopol privilegovanih izvođača i trgovaca.

Značaj za ukupnu ekonomsku viziju

Ovaj model biće primijenjen na svim strateškim projektima:

• „Nikšić Trgovina“ – gdje će mali trgovci biti partneri, a opština kontrolisati distribuciju i cijene.
• „Kamenolom i proizvodnja betona“ – gdje lokalni građevinari i šljunkari ulažu zajedno s opštinom.
• Proizvodnja betonskih elemenata i buduća asfaltna baza – gdje će svaki privatnik koji ima tržište ili znanje moći da postane partner.

Ovakav pristup stvara:

• Fer tržište u kojem svi imaju jednake šanse.
• Stabilna preduzeća u kojima se zna odgovornost i raspodjela profita.
• Zapošljavanje stručnih, radnih ljudi, a ne partijskih poslušnika.
• Zaštitu javnog interesa kroz kontrolni udio opštine.

Zaključak

Ukoliko hoćemo da stvaramo nova radna mjesta, smanjimo cijene i eliminišemo korupciju – moramo prestati da vjerujemo da će to uraditi oni koji su nekada uništili sve. Zato ovaj model spaja kapital, znanje i interes, i time stavlja tačku na partijsko upravljanje javnim resursima. Nikšić mora biti grad u kojem je javno dobro u rukama odgovornih ljudi, a ne partijska partija monopola.

9.3. Aerodrom i saobraćajna infrastruktura kao multiplikator lokalne ekonomije

Iako je realizacija aerodroma u Nikšiću dugoročan projekat, njegovo strateško planiranje već sada ima direktan uticaj na ekonomski razvoj grada. Aerodrom nije samo pitanje transporta – on je generator čitavog privrednog lanca, jer omogućava bolju povezanost sa Evropom i regionom, što stvara preduslove za razvoj turizma, transportnih usluga, trgovine i logistike.

Izgradnjom i aktivacijom aerodroma:

• Turistički potencijal Krupca, Slanog jezera i okoline postaje lako dostupan posjetiocima iz cijelog svijeta.
• Lokalni prevoznici, ugostitelji, zanatlije i trgovci dobijaju nove klijente i stalni prihod.
• Stvara se potreba za novim hotelima, restoranima, rent-a-car agencijama i servisnim djelatnostima, što otvara na desetine novih biznisa i stotine radnih mjesta.
• Industrijska zona u blizini aerodroma dobija veću vrijednost zbog blizine brze transportne veze.
• Poljoprivredni i prehrambeni proizvodi iz Nikšića mogu lakše i brže na tržišta regiona.

Kratkoročno, projekat servisiranja i rastavljanja aviona donosi ekonomski efekat kroz otvaranje visokospecijalizovanih radnih mjesta i cirkulaciju kapitala. Dugoročno, aerodrom postaje ključna tačka razvoja lokalne ekonomije, ne samo kao infrastrukturni objekat, već kao nosač rasta cijelog jednog privrednog eko-sistema.