Rad za moj grad

Problem centralizacije i posljedice po Nikšić i Crnu Goru

Crna Gora se decenijama suočava sa ekstremnim centralizmom u upravljanju i raspodjeli resursa. Gotovo sav novac prikupljen od poreza i zaduživanja usmjerava se u Podgoricu, dok su ostali gradovi, uključujući Nikšić, zapostavljeni. Ovakav model ne samo da ugrožava razvoj drugih opština, već i stvara neodrživu situaciju u samoj Podgorici, gdje se stanovništvo neprestano sliva u potrazi za boljim životnim uslovima.

Nikšić, nekadašnji industrijski i kulturni centar, sistematski je zanemaren, dok su ključne institucije i odluke prebačene u Podgoricu. Kao rezultat toga, stanovništvo Nikšića i drugih sjevernih opština masovno odlazi, što dodatno urušava lokalnu ekonomiju. Istovremeno, Podgorica se suočava sa nekontrolisanim širenjem, infrastrukturnim kolapsom i nepodnošljivim gužvama, što direktno smanjuje kvalitet života i u tom gradu.

Ravnomjeran razvoj države nije samo ekonomska potreba, već i pitanje opstanka. Zato zahtijevamo hitne mjere decentralizacije kako bi se omogućilo Nikšiću da samostalno upravlja svojim resursima, privlači investicije i obezbijedi kvalitetniji život svojim građanima.

Koncesije EPCG i vraćanje prihoda Nikšiću

Problem

Nikšić je jedan od ključnih energetskih centara Crne Gore, proizvodeći oko 30% ukupne električne energije u državi. Uprkos tome, opština Nikšić ne ostvaruje nikakve benefite od ove proizvodnje, dok EPCG generiše ogromne profite koristeći prirodne resurse i zemljište Nikšića. Ogromne površine najplodnijeg zemljišta u opštini su potopljene zbog akumulacionih jezera, čime je onemogućena poljoprivredna proizvodnja i urbanizacija. Procijenjeni gubitak u prihodima od poljoprivrede i investicija u razvoj turizma prelazi 100 miliona evra.

Rješenje

Zahtijevamo da EPCG plaća fer koncesionu naknadu opštini Nikšić za korišćenje njenog prostora i prirodnih resursa. Dio godišnjeg profita EPCG, koji iznosi oko 100 miliona evra, treba da bude vraćen Nikšiću u iznosu od barem 20% ostvarene dobiti iz Nikšića (oko 6 miliona evra godišnje).

Očekivani rezultati

• Povećanje budžeta opštine za razvoj infrastrukture i javnih usluga.
• Stvaranje fonda za podsticaj lokalne privrede i turizma.
• Vraćanje kontrole nad neiskorišćenim zemljištem kako bi se omogućila urbanizacija i poljoprivredna proizvodnja.

Zaključak

Ova mjera bi omogućila Nikšiću da kapitalizuje na resursima koje daje Crnoj Gori i konačno osigura finansiranje strateških razvojnih projekata.

Pravo Nikšića da upravlja svojim institucijama

Problem

Trenutno su ključne javne institucije u Nikšiću – bolnica, Dom zdravlja i škole – pod upravom centralnih vlasti u Podgorici. To znači da se o njihovom budžetu, kadrovskim rješenjima i investicijama odlučuje daleko od lokalne zajednice, koja najbolje razumije sopstvene potrebe. Kako unaprijediti zdavlje i obrazovanje ako se u njih ne ulaže. Bužeti ovih institucija se stalno smanjuju, dok budžeti za putovanja u ministarstvima rastu. Poslednji primjer je obustavljanje projekta urgentnog bloka u Nikšiću a projektovanje budžeta za putovanja administracije u Podgorici na 10 miliona.

Centralizovani sistem upravljanja uzrokuje niz problema:

• Nedovoljna ulaganja u zdravstvenu i obrazovnu infrastrukturu.
• Nedostatak stručnog kadra usljed loših uslova rada i nedovoljnih stimulacija.
• Odluke se donose birokratski i često bez uvida u specifične izazove lokalne zajednice.
• Nikšić ne može direktno reagovati i unaprijediti usluge koje su ključne za njegov razvoj.

Ovakav sistem dodatno podstiče odliv stanovništva i talentovanih stručnjaka, jer kvalitet zdravstvenih i obrazovnih institucija direktno utiče na odluku mladih porodica da ostanu u gradu.

Rješenje

Zahtijevamo da se bolnica, Dom zdravlja i sve škole u Nikšiću vrate u nadležnost opštine. Finansiranje ovih institucija i dalje bi se odvijalo kao i do sada, ali bi lokalne vlasti imale pravo odlučivanja o investicijama i prioritetima kako se novac troši, o kadrovskoj politici i unapređenju usluga. To bi omogućilo:

• Bržu i efikasniju modernizaciju zdravstvenih i obrazovnih ustanova.
• Dodatna ulaganja od strane opštine.
• Stimulaciju dolaska i zadržavanja najboljih medicinskih i obrazovnih kadrova.
• Povećanje kvaliteta zdravstvene zaštite i obrazovanja, uz direktnu kontrolu lokalne samouprave.

Očekivani rezultati

• Veće ulaganje u medicinsku opremu, školsku infrastrukturu i modernizaciju nastavnih programa.
• Povećanje kvaliteta usluga u zdravstvu i školstvu, što bi dodatno motivisalo mlade porodice da ostanu u Nikšiću.
• Otvaranje mogućnosti za dodatna opštinska ulaganja u ove sektore radi poboljšanja kvaliteta života građana.

Zaključak

Nikšić mora imati pravo da sam upravlja ključnim institucijama koje su od suštinskog značaja za kvalitet života njegovih građana. Lokalna zajednica najbolje zna šta joj je potrebno i kako da efikasno rasporedi resurse. Decentralizacija u ovom segmentu je nužan korak ka jačanju Nikšića kao modernog, funkcionalnog i ekonomski održivog grada.

Prebacivanje ministarstava u Nikšić – decentralizacija državne administracije

Problem

Crna Gora je država u kojoj je gotovo kompletna administracija centralizovana u Podgorici. U poslednjih nekoliko decenija, sva državna ministarstva, ključne institucije i organi odlučivanja smješteni su u glavnom gradu. Ovakva praksa ima višestruke negativne posljedice:

• Prevelika koncentracija administracije u Podgorici dovodi do prenatrpanosti, saobraćajnih gužvi i preopterećenja infrastrukture.
• Sredstva iz budžeta i investicije se neravnomjerno raspoređuju, pri čemu ostali gradovi ostaju zapostavljeni.
• Ogroman broj radnih mjesta u državnoj upravi znači da hiljade zaposlenih dolazi u Podgoricu, trošeći sredstva u tom gradu, dok lokalne ekonomije drugih gradova stagniraju.
• Nikšić, kao drugi najveći grad u Crnoj Gori, nema nijedno ministarstvo, iako bi njegovi resursi i položaj mogli igrati ključnu ulogu u razvoju određenih sektora.

Rješenje

Zahtijevamo da se Ministarstvo energetike i Ministarstvo poljoprivrede presele u Nikšić.

• Ministarstvo energetike treba biti u Nikšiću jer se u ovom gradu proizvodi oko 30% električne energije Crne Gore, ovdje se nalazi značajan dio energetske infrastrukture, a Nikšić je ključna tačka za razvoj obnovljivih izvora energije i strateških elektroenergetskih projekata.
• Ministarstvo poljoprivrede treba biti u Nikšiću jer je ovaj region tradicionalno poljoprivredno područje sa velikim potencijalom za dalji razvoj stočarstva, vinogradarstva i prerade hrane.

Očekivani rezultati

• Ravnomjerniji razvoj Crne Gore – Dislociranjem ministarstava iz Podgorice podstiče se ravnomjernija distribucija investicija i zapošljavanja.
• Otvaranje novih radnih mjesta u Nikšiću – Radna mjesta u državnoj upravi ne bi bila koncentrisana samo u jednom gradu, već bi se omogućilo zapošljavanje i ekonomski rast u Nikšiću.
• Smanjenje troškova i rasterećenje Podgorice – Prebacivanjem dijela administracije smanjuje se pritisak na gradske resurse Podgorice, čime se poboljšava kvalitet života u glavnom gradu.
• Veća ulaganja u lokalnu infrastrukturu – Prisustvo ministarstava u Nikšiću znači više investicija u putnu, telekomunikacionu i poslovnu infrastrukturu.

Zaključak

Prebacivanje Ministarstva energetike i Ministarstva poljoprivrede u Nikšić nije samo pitanje administrativne decentralizacije – to je ključni korak ka ravnomjernom ekonomskom razvoju Crne Gore. Nikšić, sa svojim resursima i geografskim položajem, predstavlja prirodan centar za ove sektore i zaslužuje da bude domaćin institucijama koje su direktno povezane sa njegovim privrednim potencijalima. Ovim korakom bi se pokrenula nova ekonomska aktivnost, otvorila radna mjesta i osnažio razvoj cijelog regiona.

Iskorištavanje kasarne na Zeti – rekonstrukcija paviljona u dom za stare i socijalne ustanove

Problem

Crna Gora danas ima značajno manji broj pripadnika vojske u odnosu na period kada su mnoge kasarne izgrađene. Nekadašnji vojni kompleksi, koji su služili velikim garnizonima, danas stoje gotovo prazni i neiskorišćeni. Među njima je i kasarna na Zeti u Nikšiću, koja zauzima veliku površinu i posjeduje infrastrukturu koja bi se mogla prenamijeniti za potrebe društveno korisnih institucija.

Istovremeno, Nikšić i Crna Gora u cjelini suočavaju se s rastućim problemom starenja stanovništva. Mnogi stariji građani ostaju sami, bez adekvatne porodične podrške, dok broj domova za stare ne može zadovoljiti potražnju. Pored toga, u Nikšiću ne postoji dovoljno razvijena socijalna infrastruktura koja bi mogla da pruži podršku najugroženijim kategorijama stanovništva.

Rješenje

Zahtijevamo da Vojska Crne Gore ustupi dio kasarne na Zeti kako bi se ona prenamijenila za otvaranje doma za stare, dnevnog centra za osobe sa posebnim potrebama i narodne kuhinje. Ova kasarna već posjeduje objekte koji se uz minimalne intervencije mogu adaptirati za ove namjene.

Predviđene funkcije ovog kompleksa:

• Dom za stare – Kapacitetan prostor za smještaj starijih osoba koje nemaju porodičnu podršku, sa medicinskim osobljem i socijalnim radnicima.
• Dnevni centar za osobe sa posebnim potrebama – Prostor za pružanje podrške osobama sa invaliditetom kroz rehabilitaciju, edukaciju i socijalne aktivnosti.
• Narodna kuhinja – Objekat koji bi pružao obroke najugroženijim građanima, posebno onima bez stalnih prihoda.

Finansiranje ovih ustanova moglo bi se vršiti kroz kombinaciju:

• Državnih i opštinskih sredstava.
• Doprinosom korisnika domova kroz njihove penzije.
• Humanitarnih donacija i programa EU fondova za socijalnu inkluziju.

Očekivani rezultati

• Efikasnije korišćenje postojeće infrastrukture – Umjesto da stoji neiskorišćena, kasarna na Zeti bi postala centar socijalne zaštite.
• Poboljšanje kvaliteta života za starije i ugrožene građane – Osiguravanje sigurnog smještaja, njege i podrške.
• Otvaranje novih radnih mjesta – Dom za stare, dnevni centar i narodna kuhinja bi zapošljavali medicinsko osoblje, socijalne radnike, kuhinjsko osoblje i tehničko osoblje.
• Smanjenje troškova države za socijalne usluge – Organizovana briga o starijim i socijalno ugroženim građanima smanjuje pritisak na zdravstveni sistem i druge javne resurse.
• Jačanje solidarnosti u društvu – Stvaranje modela podrške koji može služiti kao primjer za druge opštine u Crnoj Gori.

Zaključak

Vojska Crne Gore više ne koristi kasarne u kapacitetima za koje su građene, dok sa druge strane postoji hitna potreba za socijalnim ustanovama koje bi poboljšale kvalitet života građana. Nikšić može postati pionir u ovom pristupu tako što će prenamijeniti kasarnu na Zeti u funkcionalan socijalni centar, osiguravajući sigurnost, njegu i podršku onima kojima je to najpotrebnije. Ova inicijativa nije samo pitanje efikasnijeg upravljanja prostorom, već i ključan korak ka poboljšanju socijalne politike i kvaliteta života u Nikšiću i šire.

Aerodrom u Nikšiću – strateški infrastrukturni projekat

Problem

Nikšić, kao drugi najveći grad u Crnoj Gori, nema adekvatno razvijenu saobraćajnu infrastrukturu koja bi omogućila njegov ekonomski i turistički razvoj. Dok Podgorica i Tivat imaju međunarodne aerodrome, Nikšić ostaje bez direktne avio-povezanosti sa regionom i Evropom, što ograničava mogućnosti privlačenja investitora i turista.

Postojeća aerodromska pista u Nikšiću, koja se koristi za sportsko vazduhoplovstvo, ima veliki potencijal za proširenje i razvoj u funkcionalan međunarodni aerodrom za nisko-budžetne aviokompanije (low-cost carriers), čime bi se omogućilo povoljnije putovanje, veća povezanost sa inostranstvom i značajan podsticaj lokalnoj privredi.

Osim toga, turizam u Nikšiću je ograničen jer se posjetioci uglavnom oslanjaju na drumsku povezanost iz Podgorice i Tivta. Razvoj aerodroma bi značio lakši pristup Krupačkom i Slanom jezeru, planini Vojnik, manastiru Ostrog, kao i samom Nikšiću kao kulturnom i industrijskom centru.

Rješenje

Zahtijevamo da Vlada Crne Gore i resorna ministarstva ulože sredstva u modernizaciju i proširenje aerodroma u Nikšiću, čime bi se omogućilo njegovo korišćenje za komercijalne letove. Ovaj projekat uključuje:

• Produženje piste za 1 km, kako bi aerodrom mogao primati avione niskobudžetnih aviokompanija.
• Izgradnju moderne aerodromske zgrade, sa neophodnim kapacitetima za prijem i kontrolu putnika.
• Obezbjeđivanje carinskih i graničnih službi kako bi aerodrom mogao primati međunarodne letove.
• Implementaciju standarda bezbjednosti i navigacione opreme potrebne za međunarodni avio-saobraćaj.

Ukoliko se postojeća lokacija ne pokaže kao pogodna za proširenje, predlažemo identifikaciju alternativne lokacije u blizini Nikšića, koja bi zadovoljila sve tehničke i bezbjednosne uslove.

Očekivani rezultati

• Razvoj turizma u Nikšiću – Dolazak većeg broja turista, što bi doprinijelo povećanju prihoda u ugostiteljstvu, hotelijerstvu i pratećim uslužnim djelatnostima.
• Otvaranje novih radnih mjesta – Aerodromska infrastruktura, avio-industrija i turizam generisali bi nova zapošljavanja u različitim sektorima.
• Bolja povezanost sa regionom i Evropom – Omogućavanje jeftinijih i direktnih letova ka ključnim evropskim destinacijama.
• Podsticaj investicijama – Privlačenje stranih investitora i preduzetnika koji bi lakše dolazili u Nikšić.
• Smanjenje saobraćajnog pritiska na aerodrome u Podgorici i Tivtu, uz ravnomjerniji razvoj saobraćajne infrastrukture u Crnoj Gori.

Zaključak

Razvoj aerodroma u Nikšiću je ključan infrastrukturni projekat koji bi značajno doprinio ekonomskoj i turističkoj revitalizaciji grada. Uz odgovarajuća ulaganja i strateško planiranje, Nikšić bi mogao postati važan saobraćajni i privredni centar, privlačeći veći broj turista i investitora, čime bi se omogućio dugoročni razvoj i stvaranje novih prilika za lokalnu zajednicu.